Dấu ấn Shinzo Abe
Tuần trước, chính trường Nhật Bản chấn động trước thông báo của Thủ tướng Shinzo Abe ngày 28-8 về ý định từ chức khi nhiệm kỳ hiện tại vẫn còn hơn một năm. Đây là lần thứ hai vị thủ tướng, được đánh giá là đã đem lại nhiều thay đổi cho “đất nước Mặt trời mọc”, phải bỏ dở nhiệm vụ vì lý do sức khỏe. Trước đó hồi năm 2007, ông Abe cũng đã từng từ chức thủ tướng sau một thời gian ngắn tại nhiệm với lý do bệnh viêm ruột kết mãn tính ngày càng trở nên tồi tệ khiến ông không thể đảm nhận nhiệm vụ. Và lần này, tình hình sức khỏe ngày càng sa sút cũng là nguyên nhân khiến Thủ tướng Abe đi đến quyết định từ chức. Theo các nguồn tin, ông Abe đã bị kiệt sức vì phải liên tục chỉ đạo cuộc chiến chống dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19 và xử lý hậu quả do thảm họa mưa lũ gây ra ở nhiều khu vực của Nhật Bản trong thời gian qua.
Dù vậy, quyết định từ chức đột ngột của vị Thủ tướng tại vị lâu nhất trong lịch sử Nhật Bản này vẫn để lại những khoảng trống khó bù đắp. Bởi không thể phủ nhận trong suốt thời gian dẫn dắt đất nước từ năm 2012 đến nay, nhà lãnh đạo sắp bước sang tuổi 66 này đã góp phần quan trọng trong việc định hình đất nước Nhật Bản thời hiện đại, phục hưng n ền kinh tế từ tình trạng trì trệ những năm 1990 thông qua kế hoạch Abenomics với những chính sách giúp phục hồi thị trường chứng khoán, hạn chế tác động của giảm phát. Kết quả là nền kinh tế Nhật Bản đã có quãng thời gian tăng trưởng liên tục dài thứ hai sau năm 1945. Đất nước Nhật Bản cũng chống chọi hiệu quả với những biến cố lớn suốt hai thập kỷ qua, trong đó có thảm họa động đất và sóng thần hồi năm 2011 hay cuộc “khủng hoảng kép” kinh tế và y tế từ đầu năm 2020 do COVID-19 gây ra.
Ở phương diện đối ngoại, Thủ tướng Abe đã giúp Nhật Bản không ngừng nâng cao vị thế, đồng thời xây dựng được những mối quan hệ thực chất với các nhà lãnh đạo thế giới. Ông đã thúc đẩy hợp tác quân sự chặt chẽ hơn với Mỹ trong nỗ lực tăng cường sức mạnh phòng vệ quốc gia. Mối quan hệ Nhật Bản-Trung Quốc cũng nồng ấm hơn dưới thời của Thủ tướng Shinzo Abe.
Chính bởi những dấu ấn sâu sắc như vậy, việc từ chức của Thủ tướng Shinzo Abe đã để lại sự tiếc nuối đối với người dân và nhiều nhà lãnh đạo thế giới. Tác động của việc Thủ tướng Abe từ chức đối với thế giới, đặc biệt là châu Á chắc chắn cũng sẽ không nhỏ, bởi Nhật Bản là nền kinh tế mạnh thứ 3 trên thế giới sau Mỹ và Trung Quốc. Do đó, nhiều người dân Nhật Bản và các quốc gia khác trên thế giới đang theo dõi rất sát kế hoạch tìm người thay thế vị trí của ông Abe.
Lựa chọn người thay thế
Ở thời điểm hiện tại, dù tuyên bố ý định từ chức song Thủ tướng Abe cho biết sẽ vẫn thực hiện nhiệm vụ của người đứng đầu chính phủ cho tới khi tân lãnh đạo được bổ nhiệm.
Sau khi ông Abe tuyên bố từ chức, theo kế hoạch vào ngày 14-9 tới, đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền sẽ tiến hành bầu chủ tịch mới. Sau đó, LDP sẽ triệu tập một cuộc họp Hạ viện vào ngày 17-9 nhằm tiến hành một cuộc bầu cử, bầu người đã được LDP lựa chọn để giữ chức Thủ tướng mới. Theo luật pháp Nhật Bản, chủ tịch mới của đảng cầm quyền LDP sẽ gần như tự động thay thế ông Abe làm Thủ tướng, bởi vì đảng này, cùng với đồng minh Koimeto, có toàn quyền kiểm soát Hạ viện. Thủ tướng mới sẽ đảm nhận nốt quãng thời gian còn lại khoảng một năm trong nhiệm kỳ của Thủ tướng Abe.
Đến thời điểm hiện tại, chính trường Nhật Bản đang nổi lên 4 ứng cử viên sáng giá cho chức tân Thủ tướng Nhật Bản. Đó là ông Suga Yoshihide-Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản, ông Ishiba Shigeru-nguyên Tổng thư ký Đảng Dân chủ Tự do, ông Fumio Kishida-Trưởng ban nghiên cứu chính sách của Đảng, và ông Taro Kono-Bộ trưởng Phòng vệ Nhật Bản.
Ông Suga Yoshihide năm nay 71 tuổi. Sau khi ông Abe từ chức, ông Suga đã quyết định tham gia vào cuộc tranh cử Thủ tướng và sẽ có công bố chính thức sau ngày 1-9. Ông Suga cũng đã báo cáo việc này lên Tổng thư ký Đảng ông Nikai Toshihiro, người được coi có quyền lực thứ 2 chỉ sau ông Shinzo Abe. Ông Suga được đánh giá là không những sẽ nhận được hộ từ ông Nikai mà còn nhận được nhận được sự ủng hộ của Nhóm Phó Thủ tướng Aso Taro, người vốn mấy hôm trước đó cũng có ý kiến cho rằng cũng sẽ tham gia tranh cử.
Ông Ishiba Shigeru, Nguyên Tổng thư ký Đảng được yêu cầu tham gia tranh cử với tư cách là thành viên của Đảng. Do đó, đến nay việc ông có quyết định tham gia hay không vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên dư luận cho rằng ông có nhiều yếu tố bất lợi trong vấn đề tranh cử.
Người tiếp theo là Trưởng Ban chính sách Fumio Kishida, năm nay 63 tuổi, bằng tuổi với ông Ishiba Shigeru. Ông Kishida cũng vừa có bài diễn thuyết về chính sách tranh cử Thủ tướng của mình vào tối ngày 30-8. Dư luận cho rằng ông Fumio mong muốn nhận được sự ủng hộ từ ông Abe, nhưng cũng có khả năng ông Abe đang có xu hướng chuyển chiến lược của mình sang ủng hộ ông Suga.
Thành viên trẻ nhất đó là ông Kono Taro, năm nay mới 57 tuổi, đương kim Bộ trưởng Phòng vệ. Trước đó, ông cũng đã nắm giữ chức Bộ Trưởng Ngoại giao, và chỉ giữ chức Bộ trưởng Phòng vệ khi ông Abe cải tổ Nội các vào năm ngoái.
Ngoài ra, vẫn còn một số cái tên sáng giá khác như ông Shinziro Koizumi-con trai thứ hai của cựu Thủ tướng Nhật Bản Koizumi Junichiro, Ngoại trưởng Toshimitsu Motegi… Theo Japan Times, tính đến nay, vẫn rất khó đoán ai sẽ thực sự trở thành người kế nhiệm Thủ tướng Abe bởi sự lựa chọn không phụ thuộc vào cử tri Nhật Bản hay Hạ viện. Thay vào đó, quyết định chỉ nằm ở nội bộ đảng LDP. Phần lớn phương tiện truyền thông tập trung vào cá tính và chương trình nghị sự tranh cử của các ứng cử viên, nhưng đó cũng không phải yếu tố quan trọng nhất. Thực tế, chính cơ chế chọn người kế nhiệm mới có tiếng nói quyết định.
Theo các nhà phân tích, các cuộc bầu cử chức Chủ tịch đảng LDP không phụ thuộc vào chính sách mà phụ thuộc vào các con số. Nghĩa là, Thủ tướng Nhật Bản phải có thể giành được “đa số phiếu”. Đồng nghĩa với việc đảng của người đó giành được đa số ghế trong cơ quan lập pháp và người đó giành được đa số phiếu trong đảng.
Hiện trong nội bộ đảng LDP có đến 7 phe phái và đây là yếu tố quan trọng trong đảng trong 65 năm qua, ảnh hưởng đến việc bổ nhiệm nội các, chương trình nghị sự chính sách cũng như những nhân vật trở thành thủ tướng. Có thể thấy điều này quan trọng đến thế nào nếu nhìn vào dẫn chứng là từ năm 1955, không có Thủ tướng LDP nào bảo đảm được vị trí mà không có sự liên kết phe phái. Theo các nhà quan sát, hiện không phe nhóm nào có đủ số lượng thành viên để quyết định kết quả cuộc chạy đua chủ tịch đảng sắp tới. Vì vậy, phải đợi vài ngày nữa chúng ta mới rõ những ứng cử viên sáng giá trên có quyết định ra tranh cử hay không, bởi những ngày này các ứng cử viên vẫn đang tranh thủ tìm kiếm sự ủng hộ của các phe phái trong nội bộ Đảng LDP.
Nhật Bản hậu Shinzo Abe sẽ ra sao?
Song song với câu hỏi ai sẽ là người thay thế vị trí của Thủ tướng Abe, dư luận cũng đặt câu hỏi rằng liệu các đường hướng, chính sách của Nhật Bản giai đoạn “hậu Abe Shinzo” có nhiều thay đổi không, khi nhà lãnh đạo này đã ghi dấu ấn cá nhân khá rõ nét trong các quyết sách cả về đối nội và đối ngoại trong thời gian tại nhiệm.
Theo các nhà quan sát, bất cứ ai tiếp quản vị trí thủ tướng thay ông Shinzo Abe thì trong khoảng thời gian đầu sẽ khó có khả năng có những thay đổi chính sách lớn ngay lập tức. Về đối nội, nhiều khả năng tân Thủ tướng sẽ vẫn tiếp tục hồi phục kinh tế thông qua chính sách Abenomics mà ông Abe đã đưa ra từ năm 2013, đặc biệt là việc đối phó với đại dịch COVID-19 vẫn đang có xu hướng lan rộng tại Nhật Bản. Bên cạnh đó, người đứng đầu tương lai cũng sẽ phải nỗ lực duy trì sự ổn định của đảng cầm quyền, vì một số đảng phái khác chỉ chờ đợi Thủ tướng mắc sai lầm trước cuộc bầu cử tháng 9-2021 để phản công. Ngoài bài toán về vực dậy nền kinh tế đang suy thoái, người đứng đầu tương lai cũng sẽ phải giải quyết vấn đề già hóa dân số, cũng như hàng loạt vấn đề đối ngoại khác mà Thủ tướng Abe vẫn còn để lại dang dở. Trong bài phát biểu của mình khi từ chức ngày 28-8 vừa qua, ông Abe cũng đã nhắc tới một số việc mà ông chưa kịp thực hiện đến cùng, đó là việc giải quyết vấn đề bắt cóc con tin, Hiệp định Hòa bình Nhật-Nga chưa được ký kết, cải cách Hiến pháp còn dang dở. Đây đa số đều là những vấn đề đối ngoại.
Về quan hệ với Mỹ, Nhật Bản thời hậu Thủ tướng Abe nhiều khả năng sẽ vẫn tiếp tục ưu tiên quan hệ thân thiết với Mỹ. Nhưng nhà lãnh đạo tiếp theo sẽ phải chuẩn bị trước kịch bản Tổng thống Donald Trump tái đắc cử hoặc nước Mỹ sẽ chuyển đổi sang một chính quyền mới. Còn về quan hệ với các nước trong khu vực Đông Bắc Á, việc đối mặt với một Trung Quốc ngày càng trở nên cứng rắn hơn, mối quan hệ xấu đi với Hàn Quốc, hay mối đe dọa hạt nhân từ nước láng giềng Triều Tiên cũng sẽ giữ vị trí trọng tâm trong chương trình nghị sự của tân Thủ tướng Nhật Bản. Với ASEAN, người kế nhiệm Thủ tướng Abe nhiều khả năng sẽ tiếp tục duy trì mối quan hệ tốt với khối này vì ASEAN đã trở thành đối tác kinh tế và thương mại quan trọng lâu đời của Nhật Bản…
Theo TTXVN